L.BAYER - PROTESTOLAR KAZAKİSTAN’A YAYILIYOR

PROTESTOLAR KAZAKİSTAN’A YAYILIYOR

Lili Bayer (Geopolitical Futures kıdemli analisti)

Geopolitical Futures, 2.5.2016

Tercüme: Zahide Tuba Kor

Yaklaşık 30 sene evvel 1986 Kasım’ında binlerce Kazak genci, dönemin Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin Komünist Parti’sinin başına etnik bir Rus olan Gennady Kolbin’in atanmasını protesto için sokaklara dökülmüştü. Sovyet güvenlik birimlerinin göstericileri sert bir şekilde bastırmasına kadar protestolar birçok şehre sıçramıştı. Bugün Kazakistan’daki 1986 gösterileri, beş sene sonra SSCB’nin tarihi çöküşüne doğru gidişte görece tali bir aşama olarak hatırlanıyor. Ama aslında bu gösteriler SSCB’de önemli değişimlerin yolda olduğunun ilk işaretleri arasındaydı.

(…) Orta Asya yavaş yavaş istikrarsızlaşıyor. Bölge birbiriyle bağlantılı birçok krizin kavşak noktasında. Kuzeyinde Rusya ciddi bir mali meydan okumayla yüzleşiyor. Doğusunda Çin’in ekonomisi yavaşlıyor. Güneyde Afganistan hala oldukça istikrarsız. Batısında da Ortadoğu iç savaşlarla ve artan rekabetlerle malul. Orta Asya ise çevresini saran krizlerin etkisiyle sersemlemiş durumda: Bölgenin Rus ve Çin [etkisine] açık olması ve aynı zamanda hammadde ihracatına aşırı bağımlılığı para birimlerinin çöküşüne, dışarıdan gelen işçi dövizlerinin düşmesine ve Orta Asyalı göçmenlerin yurtdışından anavatanlarına işsiz olarak dönmelerine yol açıyor.

Çin ve Rusya’yla güçlü iktisadi bağları olan büyük enerji ihracatçısı Kazakistan, bu yüzden tam bir kusursuz fırtınayla yüzleşiyor. Düşük petrol fiyatları hükümet bütçesinde kesintilere yol açtı; Kazakistan Merkez Bankası’na göre, bir önceki yıla kıyasla ihracat %42,4 azaldı. IMF’nin son yayınladığı gelecek projeksiyonu, ülke ekonomisinin 2016’da sadece %0,1 büyüyeceğini gösteriyor. Geçtiğimiz aylardaki kötüleşen iktisadi şartlara rağmen Kazakistan’da halkın huzursuzluğuna dair işaretler çok az.

Ancak 24 Nisan’da batıdaki Atyrau şehrinde başlayan bir protesto gösterisi müteakip günlerde (…) diğer birçok şehre yayıldı. Protestocuların rahatsızlığı Kazakistan Toprak Kanunu’nda yapılan değişiklikten kaynaklanıyor. Kanunun yürürlüğe gireceği temmuz ayından itibaren devlet, toprakları şirketlere satabilecek ve onlar da 25 yıllığına yabancılara kiraya verebilecek. Gelen haberlere göre protestocular, Çin karşıtı sloganlar atıyorlar ve yeni kanunun Kazak tarım arazilerinin kontrolünün Çinlilerin eline geçmesine izin verdiğine dair endişelerini dile getiriyorlar.

(…)

[Daha evvelki bir] Orta Asya değerlendirmemizde şöyle yazmıştık: Avrasya’nın birbiriyle bağlantılı krizleri yoğunlaştıkça halkın artan huzursuzluğuna ve rejimin zayıflığına dair göstergeleri seyrediyor olacağız. Kazakistan’ın liderliği protestolardan korkabilir ama bunların rejimi istikrarsızlaştırma ihtimali yok. Bunlar bir bakıma 1986 Aralık’ındaki protestoları hatırlatıyor: Bugünkü gösteriler kendi başlarına bir değişimi beraberinde getirmeyebilir; ama bölgede büyük sistemik dönüşümlerin yolda olduğunun bir işareti. Orta Asya krizlerle çevrili durumda ve Kazakistan’daki protestolar da bölgenin çözülmekte olduğunun bir göstergesi.